Ποιός θυμάται την Κατερίνα Γώγου

“Ξέρω πως ποτέ δε σημαδεύουνε στα πόδια.

Στο μυαλό είναι ο Στόχος, το νου σου ε;”

Η Κατερίνα Γώγου, η οργισμένη ποιήτρια , η Μαγιακόφσκι της Πλατείας Εξαρχείων, γεννήθηκε στην Αθήνα το 1940 και έδωσε τέλος στην ζωή της το 1993.
Ο Τηλέμαχος Χυτήρης, ποιητής και πρώην υπουργός δε δίστασε να χαρακτηρίσει την Κατερίνα σαν τον: "Μαγιακόφσκι της Πλατείας Εξαρχείων".
Η Κατερίνα Γώγου έκανε ποίηση , όπως ειπώθηκε , σε μια εποχή, που άλλοι «ποιητές» έκαναν δημόσιες σχέσεις.
Γι’ αυτό και ήταν έξω από κάθε λογής εκδοτικά και καλλιτεχνικά κυκλώματα, κατά τον Λεωνίδα Χρηστάκη. («Ιδεοδρομιο»)

ΑΝΗΚΕΙ ΣΕ ΚΕΙΝΗ ΤΗΝ ΠΕΡΙΕΡΓΗ, ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΡΙΑΔΑ ''ΑΣΙΜΟΣ - ΓΩΓΟΥ-ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΣ''

«Και δεν είναι που δεν θέλω να ζήσω
Είναι το γαμώτο που δεν έζησα
Κι ούτε που θα σε ξαναδώ».

Μυρτώ Τάσιου, κόρη της Κατερίνας Γώγου:

«Η Κατερίνα Γώγου έκλεισε ποιητικά τον βίο της. Επέλεξε να έχει μια ροκ εν ρολ αυτοκτονία. Αυτοκτόνησε, παίρνοντας χάπια, στις 3 Οκτώβρη του 1993, σε ηλικία 53 χρονώ»ν.

Νίκος Κούνδουρος, Σκηνοθέτης:

«Η Κατερίνα ήταν μια ταραγμένη ψυχή. Ένιωθε σαν αγρίμι παγιδευμένο, ήταν διαρκώς σε διωγμό. Μια λέξη μπορούσε να την πληγώσει, μια κίνηση να την ταπεινώσει.
Δυο μήνες πριν πεθάνει την συνάντησα τυχαία. Ήταν γερασμένη, σαν μάγισσα από παραμύθι, με άσπρα μαλλιά, ατημέλητη, με βραχνή φωνή.
Η Κατερίνα πέθανε αγρίμι, όπως έζησε και σαν αγρίμι.»

Για πολλούς, η Κατερίνα Γώγου είναι γνωστή σαν μια καλή ηθοποιός του παλαιού ελληνικού κινηματογράφου. Η εικόνα του χαριτωμένου, ατίθασου, «τσαμπουκαλεμένου» τρελοκόριτσου είναι αποτυπωμένη στις πάμπολλες ελληνικές ταινίες, κυρίως της Φίνος Φιλμ, αλλά και στη μνήμη των Ελλήνων.
Η Κατερίνα Γώγου ηθοποιός όμως, των δεκαετιών του '60 και του '70, συμπορεύτηκε, από τα τέλη της δεκαετίας του '70, παράλληλα με τη ηθοποιία, και με την ποίηση. Παρουσίασε, μέσα από τα ραγισμένα ποιήματά της, ένα ξεχωριστό ποιητικό πρόσωπο, που σημάδεψε την ελληνική ποίηση.

«για δες πως σκύβει πάνω στο στόμα μου να δει αν ανασαίνω ο Καρυωτάκης..».


«Εν αρχή ην το Χάος»

Καίτη καίτοι εν ειρήνη.

Δεκαπέντε χρόνια χωρίς την Καίτη του "Εφιάλτη" και των ανέμελων ελληνικών κωμωδιών. Το νευρόσπαστο που έγινε στρίγγλα του εαυτού της. Το ανικανοποίητο πνεύμα που δεν μπόρεσε να βολευτεί μέσα 'στην τηλεοπτική μας θαλπωρή'. Η αναρχική ποιήτρια που έκανε "τρία κλικ αριστερά" [1978] του "ιδιώνυμου" [1980], που φόρεσε για χάρη της "το ξύλινο παλτό" [1982], που μετράει "Απόντες" [1986] και μένει μόνη πια στον "μήνα των παγωμένων σταφυλιών" μας [1988]. Η οδύσσεια θα ήταν η έβδομη ποιητική της συλλογή.

“Αγαπηθήκαμε, ε, Τάσιε;”

Η Κατερίνα Γώγου παντρεύτηκε τον σκηνοθέτη Παύλο Τάσιο και απέκτησαν μια κόρη, την Μυρτώ Τάσιου.
Πρώτο, τελευταίο και κύκνειο απόσπασμα ναυαγίου

«Με λένε Οδύσσεια.

Άνθρωπος διωγμένος κι εγώ από τον ουρανό

το σώμα μου φθαρτό,

έχει από πέσιμο σχεδόν οριστικά τσακίσει».
&
Θαρθεί καιρός που θα αλλάξουν τα πράγματα.

Να το θυμάσαι Μαρία.

Θυμάσαι Μαρία στα διαλείμματα εκείνο το παιχνίδι που τρέχαμε κρατώντας τη σκυτάλη

-μη βλέπεις εμένα- μην κλαις.

Εσύ εισ' η ελπίδα. και θάρθει καιρός που τα παιδιά θα διαλέγουν γονιούς δε θα βγαίνουν στην τύχη .

Δε θα υπάρχουνε πόρτες κλειστές με γυρμένους απέξω

Και τη δουλειά θα τη διαλέγουμε δε θάμαστε άλογα να μας κοιτάνε στα δόντια.

Οι άνθρωποι -σκέψου!- θα μιλάνε με χρώματα κι άλλοι με νότες.

Να φυλάξεις μονάχα σε μια μεγάλη φιάλη με νερό λέξεις και έννοιες σαν και αυτές απροσάρμοστοι-καταπίεση-μοναξιά-τιμή-κέρδος-εξευτελισμός για το μάθημα της ιστορίας. Είναι Μαρία -δε θέλω να λέω ψέματα- δύσκολοι καιροί.

Και θαρθούνε κι άλλοι.

Δεν ξέρω -μην περιμένεις και από μένα πολλά- τόσα έζησα, τόσα έμαθα, τόσα λέω κι απ' όσα διάβασα ένα κρατάω μόνο:

"Σημασία έχει να παραμένεις άνθρωπος".

Θα την αλλάξουμε τη ζωή!

Παρ' όλα αυτά Μαρία.


Η Κατερίνα Γώγου από πέντε χρονών εμφανιζόταν σε παιδικούς θιάσους. Σπούδασε θέατρο στις σχολές του Κ. Κουν και του Τ. Μουζενίδη καθώς και χορό. Έπαιξε πρώτους και δεύτερους ρόλους σε δεκάδες μαυρόασπρες ταινίες κυρίως της Finos films.
Συμμετείχε σε πολλές ταινίες("Το ξύλο βγήκε από τον Παράδεισο/1959", "Άπονη ζωή/1964", "Δεσποινίς Διευθυντής/1964", "Η δε γυνή να φοβείται τον άντρα/1965", "Τι έκανες στον πόλεμο Θανάση/1971" κ.ά.) , ενώ στο θέατρο έπαιξε από επιθεώρηση μέχρι τραγωδία(θίασος Κ. Κουν). Επίσης έπαιξε με πολλούς θιάσους, τελευταία φορά το 1979 με την Έ. Λαμπέτη στη "Φιλουμένα Μαρτουράνο".
Αποτραβήχτηκε κι έζησε με την κόρη της -κι αργότερα μόνη- σε διάφορες γειτονιές της Αθήνας, στο Γκάζι, στην Κυψέλη αλλά και στη Θεσσαλονίκη.
Πρωταγωνίστησε στις ταινίες του Π. Τάσιου "Βαρύ Πεπόνι" (1977) και "Παραγγελιά" (1980), όπου ακούγεται συγκλονιστική η φωνή της να απαγγέλλει- και “Όστρια” (1984) του Α. Θωμόπουλου στην οποία συνέγραψε το σενάριο.
Πάνω απ' όλα ήταν η ίδια ποίηση.
Ανάμεσα σε χάπια, ποτά, σβησμένα τσιγάρα, φτωχογειτονιές, προδοσίες...".

Από τον τύπο της εποχής διαβάζουμε αποσπάσματα συνεντεύξεων της.

“Έγραφα γιατί ήταν μια αναγκαιότητα για μένα. Μια κίνηση για να μην αυτοκτονήσω ... Τώρα μου έχει περάσει. Δεν θέλω να αυτοκτονήσω, έχω φύγει από αυτό ... Αισθάνομαι ανασφαλής γιατί βγαίνω και μιλάω χωρίς να έχω τίποτα, χωρίς να ανήκω πουθενά ..." Εκείνη την εποχή η ασυμβίβαστη Κατερίνα είχε μηνύσει τον Αρκουδέα για άγριο ξυλοδαρμό στο θέατρο Λυκαβηττού από την αστυνομία. Και το 1991 έλεγε: " Έχω ένα παράπονο... Άκου το.
Ελεύθερος σκοπευτής ήταν ο Νικόλας Άσιμος. Τον δολοφόνησαν.
Τον Παύλο Σιδηρόπουλο, το ίδιο.
Η μόνη επιζώσα είμαι εγώ...". Μα πιο πολύ μιλούν γι' αυτήν τα ποιήματά της γεμάτα από πόνο, οργή, πάθος και απέραντη ευαισθησία...
Γιατί πάνω από όλα, η Κατερίνα Γώγου είναι ποιήτρια, μια ξεχωριστή φωνή μέσα στην ποίηση, η “αιώνια έφηβος, η οργισμένη, η πιο σπαρακτικά ραγισμένη φωνή της γενιάς της”. Μια φωνή που αγαπήθηκε και διαβάστηκε πολύ από τους ανυπότακτους νέους κάθε εποχής. Και δεν ξεχάστηκε ποτέ...


Ποιητικές εκδόσεις

Ο Αντρέας Παγουλάτος μετέφρασε πρόσφατα ποίηση της στα γαλλικά δίπλα σ' αυτήν του Οδυσσέα Ελύτη για μια ανθολογία.
Τρία κλικ αριστερά, Εκδόσεις Καστανιώτη, 1η έκδοση 1978 Μεταφράστηκε στα Αγγλικά ("Three clicks left") από τον Jack Hirschman και κυκλοφόρησε στην Αμερική to 1983, από τις εκδόσεις "Night Horn Books" του San Francisco. (Night Horn Books, 495 Ellis Str., Box 1156, San Francisco, CA 94102)Ιδιώνυμο, Εκδόσεις Καστανιώτη, 1η έκδοση 1980 Το ξύλινο παλτό, Εκδόσεις Καστανιώτη, ISBN 960-03-0292-8, 1η έκδοση 1982 Απόντες, Εκδόσεις Καστανιώτη, 1η έκδοση 1986 Ο μήνας των παγωμένων σταφυλιών, Εκδόσεις Καστανιώτη, 1η έκδοση 1988 Νόστος, Εκδόσεις Λιβάνη, 1η έκδοση

Η ατίθαση και σπαρακτική ποιητική φωνή της Γώγου έγινε, τόσο η φωνή της δικής της μεταπολεμικής γενιάς, όσο και της μεταπολιτευτικής γενιάς, αλλά και των ακόμη νεότερων. Μέσα από τα ποιήματά της, αυτή η ασυμβίβαστη και, συνάμα, ευαίσθητη ποιήτρια έκανε τον πόνο της στίχους και αποτύπωσε μέσα από τις ποιητικές της κραυγές όλη την αθλιότητα που υπήρχε γύρω της.
Η Γώγου, μια γνήσια "δακρυσμένη ψυχή", κατά την τσεχοφική ορολογία, "συνομίλησε", κυρίως, με τους νέους.
Παρόλα αυτά όμως, σύμφωνα με τις δηλώσεις του ίδιου του εκδότη της Θανάση Καστανιώτη, τα ποιητικά της βιβλία πούλαγαν από 40.000 αντίτυπα(!), αριθμό που μέχρι τότε είχαν πιάσει μόνο ο Ελύτης ή ο Ρίτσος στη μεταπολίτευση!
Αμέσως, με την εμφάνιση της πρώτης της ποιητικής συλλογής, ξεκίνησε, όπως γράφτηκε, η "μεταφορά" της «από τα πλατό της Φίνος στο πλατό των Εξαρχείων.».
Εξ αρχής άσκησαν γοητεία πάνω της «ο κόσμος του περιθωρίου» και «ο χώρος της μαχόμενης αναρχίας τροτσκιστικών καταβολών», αλλά, εν συνεχεία, καταβυθίστηκε «στην περιοχή των ευφορικών ουσιών» και «στην πολιτικοποιημένη ψυχεδέλεια».

Η Γώγου αγαπούσε εξίσου τους χίπηδες και τους πάνκηδες...
τους Doors και τους Clash...
παρ' ότι θεωρούσε συνταξιδιώτη της τον Παύλο Σιδηρόπουλο, είχε διαφωνίσει ανοιχτά μαζί του σε μια ουτοπική θεωρία του αδικοχαμένου rocker για ειρηνική συνύπαρξη φρικιών και...Αρκουδέα
γελούσε δυνατά με το αντεργκράουντ hit των Alamana's Bridge Στα Σάλωνα σφάζουν φρικιά...
ο Νικόλας Άσιμος της πήγαινε περισσότερο σα φίλος...
έτρεχε πάντα στο πλευρό του όταν τον τραβούσαν στα τμήματα και τα ψυχιατρεία...
γνώριζε καλά κι εκείνη από ψυχιατρεία...
από ηλεκτροσόκ, χάπια, βία, εξαναγκασμό...
τα έλεγε όλα αυτά και η ανάσα της μύριζε ούζο και μπαγιάτικο καπνό...
η φωνή όμως ήταν η ίδια...
η κοριτσίστικη των δεκαετιών ΄60 και ΄70, που προστάτευε τη μεγάλη ευαισθησία της...

ΜΟΝΑΞΙΑ

Η μοναξιά...

δεν έχει το θλιμμένο χρώμα στα μάτια της συννεφένιας γκόμενας.

Δεν περιφέρεται νωχελικά κι αόριστα

κουνώντας τα γοφιά της στις αίθουσες συναυλιών και στα παγωμένα μουσεία.

Δεν είναι κίτρινα κάδρα παλαιών "καλών" καιρών και ναφθαλίνη στα μπαούλα της γιαγιάς

μενεξελιές κορδέλες και ψάθινα πλατύγυρα.

Δεν ανοίγει τα πόδια της με πνιχτά γελάκια βοϊδίσο βλέμμα κοφτούς αναστεναγμούς κι ασορτί εσώρουχα.

Η μοναξιά

Έχει το χρώμα των Πακιστανών η μοναξιά

και μετριέται πιάτο-πιάτο μαζί με τα κομμάτια τους στον πάτο του φωταγωγού.

Στέκεται υπομονετικά όρθια στην ουρά Μπουρνάζι - Αγ. Βαρβάρα – Κοκκινιά -Τούμπα - Σταυρούπολη – Καλαμαριά

Κάτω από όλους τους καιρούς με ιδρωμένο κεφάλι.

Εκσπερματώνει ουρλιάζοντας,

κατεβάζει μ’ αλυσίδες τα τζάμια

κάνει κατάληψη στα μέσα παραγωγής

βάζει μπουρλότο στην ιδιοκτησία

είναι επισκεπτήριο τις Κυριακές στις φυλακές

ίδιο βήμα στο προαύλιο ποινικοί κι επαναστάτες

πουλιέται κι αγοράζεται λεφτό - λεφτό ανάσα- ανάσα

στα σκλαβοπάζαρα της γης

- εδώ κοντά είναι η Κοτζιά.

ξυπνήστε πρωί.

Ξυπνήστε να τη δείτε.

Είναι πουτάνα στα παλιόσπιτα

το γερμανικό νούμερο στους φαντάρους

και τα τελευταία ατελείωτα χιλιόμετρα ΕΘΝΙΚΗ ΟΔΟΣ-ΚΕΝΤΡΟΝ στα γατζωμένα κρέατα από τη Βουλγαρία.

Κι όταν σφίγγει το αίμα της και δεν κρατάει άλλο που ξεπουλάν τη φάρα της

χορεύει στα τραπέζια ξυπόλυτη ζεμπέκικο

κρατώντας στα μπλαβιασμένα χέρια της ένα καλά ακονισμένο τσεκούρι.

Η μοναξιά

η μοναξιά μας λέω.

Για τη δική μας λέω.

-Το τέλος -

Είμαι ένα κομματάκι τ' ουρανού
Τετράγωνο, ολομόναχο, φωτισμένο.!
Κατερίνα Γώγου

«Πηγές»

Βασικά βιογραφικά για την Κ. Γώγου δημοσιεύονται στις ποιητικές συλλογές της που κυκλοφορούν.
Βλ. Κατερίνα Γώγου, Με λένε Οδύσσεια, εκδ. ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ, Αθήνα 2002, τον πρόλογο του ποιητή Μάνου Λουκάκη.
Βλ. Κατερίνα Γώγου - Η Μαγιακόφσκι της Πλατείας Εξαρχείων(ΠΥΛΗ / www.apn.gr / keimena kinhmata.html).http://www.poiein.gr.
http://bosko-hippydippy.blogspot.com/
http://2bp.blogspot.com